Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасы

Мазмұны:

• Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының мақсаты
• Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының пайдасы
• Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының жаттығулары
• Ата-аналарға арналған ұсыныстар

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасы – бұл ағзаны нығайтудың, мұрын арқылы тыныс алуды жақсартудың және жиі болатын суық тию ауруларына төзімділікті арттырудың қарапайым әрі ғылыми негізделген тәсілі. Тұрақты жаттығулар баланы дұрыс тыныс алуға үйретеді, пайдалы әдеттерді қалыптастырады және ағзаға жалпы нығайтушы әсер етеді.

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының мақсаты

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының негізгі мақсаты – тыныс алудың физиологиялық тұрғыдан дұрыс ырғағы мен тереңдігін қалыптастыру, осылайша тыныс алу жүйесінің барлық бөліктері тиімді және артық күш салмай жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Мұндай жаттығулар баланы қызықтыра отырып, денсаулыққа пайдалы нәтижелер береді.

• Суық тию мен ЛОР-ауруларының алдын алу. Терең және бірқалыпты тыныс алу өкпенің желдетілуін жақсартады, мұрын жолдарын тазартады және мұрын қосалқы қуыстарында ауа іркіліп қалуының алдын алады.

• Ұзаққа созылған тұмаудан кейін қалпына келу. Гимнастика шырышты қабаттағы қан айналымын белсендіреді, ісінуді азайтады және мұрын арқылы еркін тыныс алуды қалпына келтіреді.

• Бұлшықеттерді дамыту. Жаттығуларды тұрақты орындау қабырғааралық бұлшық еттер мен көкетті нығайтады, соның арқасында тыныс алу терең әрі дұрыс болады.

• Ағзаны жалпы нығайту. Қанның оттекпен қанығуы жақсарып, баланың зейіні, төзімділігі мен иммундық қорғанысы артады.

Мектеп жасына дейінгі балалар үшін тыныс алу гимнастикасы ерекше пайдалы. Ата-аналар есте сақтауы керек: мұндай жаттығулар емнің орнын баспайды, бірақ аурудан кейінгі қалпына келуді едәуір тездетеді және ағзаның жұқпаларға қарсы тұру қабілетін күшейтеді.

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының пайдасы

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының пайдасы педиатрия мен физиотерапия тәжірибесінде дәлелденген: тұрақты түрде орындау тыныс алу мүшелерінің жұмысын жақсартады, кеуде бұлшық еттерін нығайтады және ағзаның бейімделу қабілетін арттырады. Әсіресе, жаттығуларды ерте жастан бастаған маңызды, өйткені бұл кезде ағза белсенді дамиды және пайдалы әдеттерді оңай қалыптастырады.

Тыныс алу жаттығуларының негізгі артықшылықтары

1. Тыныс алу ырғағын қалыпқа келтіру. Бала терең әрі сабырлы тыныс алуды үйренеді, бұл өкпе мен жүрек-қан тамыр жүйесінің дұрыс жұмыс істеуіне ықпал етеді.

2. Иммунитетті нығайту. Қанның оттекпен жақсы қанығуы вирустық және бактериялық инфекцияларға төзімділікті арттырады, суық тиюдің жиілігін азайтады.

3. ЖРВИ-ден кейінгі асқынулардың алдын алу. Тыныс алу гимнастикасы мұрын арқылы тыныс алуды қалпына келтіреді, шырышты қабаттың ісінуін азайтады және синусит сияқты асқынулардың дамуына жол бермейді.

4. Сөйлеу мен дауысты дамыту. Дем алу мен дем шығару процесін бақылау арқылы бала дұрыс айтылымды меңгереді, сөйлеу тынысын дамытады.

5. Зейін мен жалпы жағдайды жақсарту. Терең тыныс алу жүйке жүйесін тұрақтандырады, мазасыздықты төмендетеді және күйзеліске төзімділікті арттырады.

Бұл жаста кез келген жаттығу балада қызығушылық тудыруы керек, сондықтан балаларға арналған тыныс алу гимнастикасы көбіне ойын түрінде өткізіледі: жануарлардың бейнесі, пойыздың дыбысы немесе үрленген шарлар арқылы. Мұндай тәсіл тек тыныс алу бұлшық еттерін дамытып қана қоймай, сонымен қатар баланың қиялын, ырғақ сезімін және қимыл үйлесімділігін жетілдіреді.

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының пайдасы тұрақты орындағанда байқалады: күніне небәрі 5–10 минут жеткілікті, бұл өкпенің желдетілуін жақсартып, мұрын арқылы тыныс алуды қалыпқа келтіреді және ағзаның жалпы тонусын арттырады.

Балаларға арналған тыныс алу гимнастикасының жаттығулары

Балаға гимнастиканы қызықты ету үшін оны ойын түрінде ұйымдастырған пайдалы. Мысалы, балаға өзін әртүрлі жануарлар ретінде елестетуге болады. Мұндай тәсіл тыныс алу жүйесін нығайтып қана қоймай, қиял мен эмоциялық қабылдауды да дамытады.

«Піл»

Бала қолдарын төмен түсіріп, ұзын тұмсық секілді ұстайды және мұрын арқылы баяу, терең тыныс алады. Содан кейін «тұмсығын» жоғары көтеріп, ауыз арқылы бірқалыпты тыныс шығарады. Жаттығуды 5–6 рет қайталау керек.

Бұл жаттығу тыныстың бірқалыптылығын қалыптастырып, өкпенің желдетілуін жақсартады.

Не айту керек

Қарашы, бізде қандай піл! Ол ұзын тұмсығымен ауаны тартып жатыр, мұрынмен жай, терең тыныс алады… енді ауызбен жай, ақырын шығарады. Жарайсың, енді тұмсық демалады!

«Итбалық»

Бала терең тыныс алып, содан кейін мұрын арқылы бірнеше қысқа, нағыз итбалық секілді толқындарда «пысылдаған» тыныс шығарады. Мұндай тыныс алу мұрын жолдарын тазартады, ауа айналымын жақсартады және көкетті нығайтады. Жаттығу орташа қарқынмен кем дегенде 5 рет қайталанады.

Не айту керек

Біздің итбалық сүңгіп кетті, енді көпіршіктер шығарып жатыр: пых-пых-пых! Сен де дәл солай жаса — қысқа, мұрныңмен, қатарынан үш рет!

«Атжалман»

Бала мұрын арқылы терең тыныс алып, ұрттарын үрлейді. Содан кейін алақандарымен ұрттарын жеңіл басып, ауызды жауып, ауаны жай шығарады. Жаттығуды 5–6 рет қайталайды, мұрын арқылы әдеттегідей дем алады.

Бұл жаттығу тыныс шығаруды бақылауды үйретеді және бет бұлшық еттерін нығайтады.

Не айту керек

Біздің атжалман ұрттарына дәндерді тығып алды! Қаттырақ үрлеп көр… енді дәндерді ыдысқа қайта салып жатқандай жай ғана шығарып көр.

«Маймыл»

Бала кезекпен кезек бір танауын жауып, екіншісімен тыныс алады: бір жағымен — тыныс алу, екіншісімен — шығару. Әр циклді 5–6 рет қайталау қажет.

Бұл жаттығу мұрын арқылы тыныс алуды жақсартады және қуыстарды тазартады.

Не айту керек

Маймыл кезекпен тыныс алады: әуелі бір танауымен, сосын екіншісімен. Қане, байқап көр — бір жағымен тыныс ал, екіншісімен шығарып көр, айлакер маймыл сияқты!

«Қонжық»

Бала алақанымен аузын жауып, бір танау арқылы тыныс алып, сол танаумен шығарады, кейін ауыстырады. Әр жағына 5–6 рет қайталау қажет.
Мұндай тыныс алу босаңсуға, шырышты қабаттың ісінуін азайтады және мұрын қосалқы қуыстарына ауаның келуін жақсартады.

Не айту керек

Аю ұйықтап жатыр және тыныш қана мұрнымен дем алады. Әуелі бір жағымен, аунап — екіншісімен. Қане, сен де аю сияқты тыныш тыныс алшы, ұйықтап жатқандай.

«Сиыр»

Бала терең тыныс алып, содан кейін баяу тыныс шығара отырып, созып «м-м-му» дыбысын айтады.

Мұндай діріл мұрын қосалқы қуыстарына жеңіл массаж әсерін береді, дренажды жақсартады және ұзаққа созылған тұмау кезінде көмектеседі.

Не айту керек

Сиыр таңырқап, “м-м-му” деп айтты! Терең тыныс алып, сен де ауа біткенше “м-м-му” деп айтшы!

Ата-аналарға арналған ұсыныстар

Тыныс алу гимнастикасы ең жоғары пайдасын көрсетуі үшін бірнеше қарапайым ережелерді сақтау маңызды.

• Тұрақтылық
  Сабақтарды күн сайын 5–10 минуттан өткізу ең тиімді. Ең дұрысы — таңертең, бала сергек әрі белсенді кезде.

• Ойын түрінде өткізу
  Балалар жаттығуларды егер олар ойынға айналдырылса жеңіл орындайды: мысалы, жануарлар, шарлар, толқындар немесе жел бейнесінде.

• Жайлы жағдай жасау
  Жаттығулар жақсы желдетілген бөлмеде, тыныш әрі асықпай жасалуы керек.

• Мәжбүрлемеу
  Егер бала шаршаса немесе қызығушылығын жоғалтса, жаттығуды тоқтатып, үзіліс жасаған дұрыс.

• Жағдайды бақылау
  Дене қызуы көтерілсе, жөтел немесе тыныс алуда қиындық болса, жаттығуды дәрігер рұқсат бергенге дейін кейінге қалдыру қажет.

Тыныс алу гимнастикасы – денсаулықты нығайтудың жұмсақ әрі қауіпсіз тәсілі. Ал егер балада ұзаққа созылған тұмау немесе жиі болатын суық тию байқалса, дәрігер қабынуды азайтып, мұрын арқылы еркін тыныс алуды қалпына келтіруге көмектесетін өсімдік негізіндегі фитопрепараттарды қосымша ұсынуы мүмкін.