Суық тиюдің алғашқы белгілері мен алғашқы күнінен бастап емдеу

Суық тию байқатпай басталады: тамақта жеңіл жыбырлау, мұрынның бітелуі, шаршау. Дәл осы сәтте ағза вирустарға қарсы белсенді күрес фазасына өтеді, және емді қаншалықты ерте бастағаны аурудың ұзақтығы мен асқыну қаупіне тікелей әсер етеді.

Емдеудің бастапқы кезеңіндегі негізгі мақсат белгілерді басу емес, тыныс алу жолдарының шырышты қабығының табиғи қорғаныс механизмдерін қолдау: мукоцилиарлы клиренсті қалпына келтіру, қабынуды азайту және секрецияны қалыпқа келтіру.

Қазіргі клиникалық ұсынымдар алғашқы 48–72 сағат, яғни суық тиюдің алғашқы белгілері пайда болған уақыт — араласуға ең қолайлы кезең екенін атап өтеді. Емді осы мерзімде бастау аурудың ұзақтығын едәуір қысқартып, қабынудың төменгі тыныс жолдарына түсуінің алдын алады.

Суық тию дегеніміз не?

Суық тию — бұл жеке диагноз емес. Медицинада ол риновирустар, коронавирус, аденовирус, парагрипп және басқа да қоздырғыштар тудыратын жеңіл ағымдағы жедел респираторлық вирустық инфекцияларын (ЖРВИ) білдіреді.

Суық тиюдің себебі — вирусты жұқтырып алу, ол көбіне ауа-тамшы жолмен, сирек жағдайда — тұрмыстық байланыс арқылы беріледі. Вирус мұрын мен жұтқыншақтың шырышты қабығының жасушаларына енген соң, жергілікті қабыну реакциясы басталады: цитокиндер бөлінеді, қан тамырлары кеңейеді, шырыш бөлінуі күшейеді. Осы процестер суық тиюге тән белгілерді тудырады: тұмау, мұрынның бітуі, түшкіру.

Тұмаудың суық тиюден айырмашылығы қандай? ЖРВИ әдетте жеңіл өтеді: температура сирек 38 °C-тан жоғары көтеріледі, интоксикация жеңіл, ал қабыну тек жоғарғы тыныс жолдарымен шектеледі.

Суық тиюдің мәнін түсіну дұрыс емдеу тактикасын таңдауда маңызды: қарапайым вирус кезінде бактерияға қарсы препараттар пайдасыз, ал шырышты қабықтың қорғаныс қызметін дер кезінде қолдау ауруды алғашқы күндерде тоқтатуға мүмкіндік береді.

Суық тиюдің белгілері

Клиникалық көріністері біртіндеп дамиды, әдетте жұқтырғаннан кейінгі 1–2 тәулікте. Суық тиюдің алғашқы көріністері тыныс жолдарының шырышты қабығының вирустың енуіне қабыну реакциясымен және жергілікті иммундық жауаппен байланысты.

• Тамақтың жыбырлауы немесе құрғауы — шырышты қабықтың вируспен және қабыну медиаторларымен тітіркенуінің жауабы.
• Мұрынның бітелуі және түшкіру — тамыр ісінуі мен шырыш бөлінуінің артуы.
• Тұмау (ринорея) — бастапқыда мөлдір, ал бактериялық асқыну кезінде лайлы бөлінділер.
• Әлсіздік және шаршағыштық — ағзаның жүйелік реакциясы.
• Дене қызуының көтерілуі — әдетте 38 °C-тан аспайды.
• Бас ауруы немесе бет тұсындағы ауырлық — мұрын қосалқы қуыстары қабынғанда.

Қосымша белгілер:

• бұлшықеттердің жеңіл сырқырап ауруы,
• тәбеттің төмендеуі,
• мұрын арқылы дем алудың қиындауы,
• шырыштың жұтқыншақтың артқы қабырғасына ағуынан болатын түнгі жөтел.

Тұмау қанша күнге созылады? Көп науқастарда 5–7 күнге созылады. Балаларда және иммунитеті әлсіз адамдарда белгілер 10 күнге дейін сақталуы мүмкін. Егер белгілер ұзаққа созылса, температура 38 °C-тан жоғары көтерілсе немесе мұрыннан бөлінген бөлінді іріңді болса, екінші рет бактериалды инфекция қосылғанын болжауға болады.

Дәрігерге қашан жүгіну керек:

• мұрынның бітелуі және жөтел бір аптадан асып сақталса;
• маңдай, бет немесе көз маңайында ауырсыну болса;
• жасыл немесе сары қою бөлінділер пайда болса;
• температура тұрақты түрде жоғары болса.

Суық тию сирек арнайы емді қажет етеді, бірақ та белгілерді елемеу асқынулардың қаупін арттырады — синусит, отит, бронхит. Сондықтан бірден емді бастап кеткен жөн.

Суық тиюді қалай тез емдеуге болады?

Алғашқы белгілерінде не қабылдау керек? Бұл жағдай көбіне өздігінен жазылатын вирустық инфекция, бірақ аурудың қалай өтетіні емдеуді қаншалықты ерте бастағаныңызға байланысты. Емнің мақсаты — тек белгілерді жеңілдету ғана емес, сонымен қатар тыныс жолдарының шырышты қабығының табиғи қорғаныс тетіктерін қолдау, асқынулар мен аурудың созылмалы түрге ауысуын болдырмау.

Ағзаны алғашқы күндері қолдау тәсілдері

1. Тыныштық және жұмсақ режим
   Суық тиюді үй жағдайында емдеу кезінде алғашқы 1–2 күнде төсектік немесе жартылай төсектік режим сақтау керек. Бұл жүрек пен тыныс алу жүйесіне түсетін жүктемені азайтады.

2. Оңтайлы сұйықтық режимі
   Жылы сусын (су, морс, шай) ағзадан токсиндерді шығарып, шырыштың тұтқырлығын азайтады және сусызданудың алдын алады.

3. Микроклиматты бақылау
   Ауаның ылғалдылығы 40–60 %, бөлмедегі температура — 18–20 °C. Құрғақ әрі жылы ауа мұрынның ісінуін және жөтелді күшейтеді.

4. Толыққанды тамақтану
   Суық тию кезінде не жеу керек? Ас жеңіл сіңетін және ақуызға бай болуы керек. Рационға көкөніс, жеміс-жидек, майсыз ет пен балық енгізген жөн.

Суық тию кезіндегі дәрілер негізінен белгілерді жеңілдетуге бағытталған.

1. Дене қызуын түсіру
   Суық тию кезінде дене қызуы 38–38,5 °C жоғары және айқын әлсіздікпен жүрсе не ішу керек? Мұндай жағдайда қызуды түсіретін дәрілерді (парацетамол, ибупрофен) қабылдауға болады. Субфебрилді температура кезінде қызуды түсіретін дәрі қажет емес: бұл температура ағзаның вирусқа қарсы интерферон бөлуін күшейтеді.

2. Мұрынның бітелуін жою
   Изотониялық немесе әлсіз тұзды ерітіндімен шаю ісінуді азайтады және мұрын қосалқы қуыстарының дренажын жақсартады. Суық тию кезінде мұрын мүлде дем алмаса не істеуге боады? Тамыр тарылтатын тамшыларды медикаментоздық ринитті болдырмау үшін қысқа мерзімге (5 күннен артық емес) қолдануға болады.

3. Тамақтағы қабынуды азайту
   Антисептикалық ерітінділермен немесе әлсіз тұзды сумен шаю және ауаның жеткілікті түрде ылғалды болуы тиімді. Антисептик қосылған таблеткалар мен пастилкалар жұтыну кезінде ауырсынуды уақытша жеңілдетеді.

4. Жөтел мен қақырықты шығару
   Бастапқы кездегі құрғақ жөтелге шырышты қабықтың тітіркенуін азайтатын дәрілер тағайындалады, қақырық пайда болған соң — оны сұйылтып, шығаруын жеңілдететін препараттар қажет болады. Қақырық түсіретін және жөтелді басатын дәрілерді бірге қабылдауға болмайды.

Суық тиіп қалған кезде бірден жеңілдеу үшін не істеу керек? Алғашқы екі күнде вирус шырышты қабықта белсенді көбейеді, сондықтан басты мақсат — қабынудың негізгі тетіктеріне әсер ету:

• ісіну мен артық секрецияны азайту,
• кірпікшелі эпителийдің жұмысын қолдау,
• шырыштың шығуын және тасымалын қалыпқа келтіру.

Осы кезеңде қабынуға қарсы және секретолитикалық әсері бар дәрілерді, соның ішінде дәлелденген клиникалық әсері бар фитопрепараттарды қолдану тиімді. Өсімдік сығындыларының үйлесімі дренажды жақсартуға және белгілерді жұмсақ, артық фармакологиялық жүктемесіз басуға көмектеседі.

Суық тиюден кейінгі қалпына келу және алдын алу

Тіпті жеңіл суық тиюдің өзі дұрыс аяқталған емді қажет етеді. Толық жазылмаған вирустық инфекциялар көбіне жоғарғы тыныс жолдарында ұзаққа созылған қабыну процестерінің себебі болады. Қалпына келу кезеңінің мақсаты шырышты қабықтың қызметін қалпына келтіру, жергілікті иммунитетті күшейту және аурудың қайта пайда болуына жол бермеу.

1. Мұрын қуысына күтім жасауды жалғастыру
   Жедел белгілер басылған соң да 5–7 күн бойы изотониялық ерітінділермен шаюды жалғастыру керек. Бұл мукоцилиарлық клиренсті — тыныс жолдарының табиғи тазалану механизмін қалпына келтіруге көмектеседі.

2. Оңтайлы микроклимат
   Ауаның ылғалдылығы 40–60% деңгейінде болуы және бөлмені жиі желдету шырышты қабықтың құрғауын азайтып, қайта қабынудан қорғайды.

3. Тітіркендіргіш факторларды шектеу
   Жазылғаннан кейін бірнеше күн бойы темекі түтінінен, шаңнан және ауа температурасының күрт өзгерісінен сақтану керек. Бұл факторлар эпителийдің қорғаныс қызметін әлсіретіп, қайта қабынуға әкелуі мүмкін.

Егер суық тиюді емдемесе не болады? Кейбір ЖРВИ-лар өздігінен өтуі мүмкін, бірақ әлсіреген ағзаға қосымша бактериялық инфекция қосылу қаупі жоғары, ал оны емдеу әлдеқайда қиын болады.

Қайталанулардың алдын алу

1. ЛОР-ауруларын дер кезінде емдеу
2. Гигиена ережелерін сақтау
3. Салқындап қалудан сақтану
4. Тұмауға қарсы вакцина алу

Температура қалыпқа келіп, барлық белгілер жойылып, жалпы жағдай жақсарғаннан кейін ғана әдеттегі өмір ырғағына оралуға болады. Спортпен немесе белсенді қозғалыспен айналысу жазылған соң 3–5 күннен кейін ғана ұсынылады. Ерте жүктеме ағзаға қайта салмақ түсіріп, қайталама қабыну мен синуситтің даму қаупін арттырады.