Гайморит: алғашқы белгілері, диагностикасы және заманауи емдеу тәсілдері
Гайморит — бұл мұрынның екі жағында, көздің астында орналасқан жоғарғы жақ мұрын қосалқы қуысының қабынуы. Бұл мұрын қосалқы қуыстары тыныс алу жүйесінде маңызды рөл атқарады: тыныс алғанда ауаны жылытып, ылғалдандырады; дауыстың қалыптасуына қатысады; «резонатор» қызметін атқарады.
Мұрын қосалқы қуыстарының шырышты қабығы қабынғанда табиғи шырыштың шығуы бұзылады. Нәтижесінде қуыста шырыш жиналып, бактериялардың көбеюіне қолайлы жағдай туады, бұл өз кезегінде ауырсыну, қысым сезімі және ағзаның жалпы улану белгілерін тудырады, осылайша гаймориттің негізгі көріністері пайда болады.
Дәрігерлер ажыратады:
- жедел — кенеттен дамиды, көбіне ЖРВИ немесе тұмаудың асқынуы ретінде;
- созылмалы гайморит — дер кезінде немесе жеткілікті емделмеген жағдайда дамиды, белгілері айқын болмайды, бірақ қабыну айлап сақталады.
Статистика бойынша, гайморит — ересектер мен балалар арасында жиі кездесетін ЛОР-ағзалары ауруларының бірі. Оны уақытында анықтау өте маңызды, себебі дұрыс ем болмаса, қабыну созылмалы түрге өтіп қана қоймай, түрлі асқынуларға (мысалы, ортаңғы құлақтың қабынуы, тіпті көз шарасының немесе миішілік инфекциялар) әкелуі мүмкін.
Заманауи емдеу тәсілдері гайморитті емдеуде әртүрлі әдістер кешенді түрде қолданылады, олардың ішінде қабынуды азайтуға, мұрын қосалқы қуыстарындағы шырыштың табиғи ағуын жақсартатын, жалпы сауығу процесін тездетуге көмектесетін синусит пен гайморитке қарсы дәрілер де бар.
Гаймориттің алғашқы белгілері
Аурудың басталуы көбіне қарапайым тұмау немесе суық тиюге ұқсайды. Науқастар үй жағдайында емделуді жалғастырады, бірақ қабыну мұрынның шырышты қабығынан асып, мұрын қосалқы қуыстарының өткенін байқамайды. Дегенмен, гайморитке тән бірнеше айқын белгілер бар.
Мұрынның бітелуі. Она обычно не проходит даже после использования сосудосуживающих капель. Человек ощущает трудности с дыханием, особенно ночью, а голос становится гнусавым.
Тамырды тарылтатын тамшыларды қолданғаннан кейін де басылмайды. Демалу қиындайды, әсіресе түнде, дауыс мыңқылдақ болып шығады.Бет аймағындағы ауырсыну және қысым. Әдетте бет сүйектерінде, көз астында немесе мұрын қалқасында сезіледі. Басты еңкейткенде, жөтелгенде немесе кенет қозғалғанда ауырсыну күшейеді.
Мұрыннан ағатын бөлінділер. Мұрын қосалқы қуысында жиналған іріңнің қалай көрінетіні дәрігер үшін маңызды сұрақ. Шырыш қоюланып, сарғыш-жасыл түсті болып, жағымсыз иісті болады. Созылмалы түрінде мол бөлінді болмауы мүмкін, тек тұрақты мұрынның бітелу сақталады.
Бас ауруы. Гаймориттің негізгі белгісі. Көбіне маңдайда немесе самайда байқалады, әдетте кешке қарай күшейеді, ауырлық сезімімен қатар жүреді.
Жалпы улану белгілері. Дене қызуы 38 °C және одан жоғары көтеріледі, әлсіздік, еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі, дененің сынып ауыруы байқалады.
Егер қабыну екі қойнауды да қамтыса, екі жақты гайморит дамиды — бұл кезде жағдай анағұрлым ауыр болады: мұрынмен демалу мүмкін болмайды, бас ауруы күшейеді, асқыну қаупі артады.
Ерте кезеңде гаймориттің белгілерін басқа аурулардан қалай ажыратып алу маңызды:
- аллергиялық ринитте мұрын бітелуі мен бөлінділер кенет пайда болады, бірақ бетте ауырсыну болмайды;
- ЖРВИ кезінде бөлінділер сұйық әрі мөлдір болып қалады, ал жалпы жағдай әдетте бір апта ішінде жақсарады;
Гайморитте белгілер тек сақталып қана қоймай, уақыт өте күшейе береді. Осы белгілерді білу дәрігерге дер кезінде жүгінуге және асқынулардың алдын алуға көмектеседі.
Себептері мен қауіп факторлары
Жоғарғы жақ мұрын қосалқы қойнауларының қабынуы көбіне вирустық инфекциялардың асқынуы ретінде дамиды. Иммунитет әлсіреген жағдайда оған бактериалық инфекция қосылып, аурудың ағымын ауырлатады. Бірақ басқа да бірқатар себептер бар:
- Инфекциялар. ЖРВИ, тұмау, бактериалық суық тию мұрынның шырышты қабығының қабынуына жағдай жасайды.
- Анатомиялық ерекшеліктер. Мұрын қалқасының қисаюы, полиптердің, аденоидтардың болуы немесе туа біткен тар мұрын жолдары шырыштың табиғи ағуына кедергі келтіреді.
- Аллергия. Ұзаққа созылған аллергиялық ринит шырышты қабықты үнемі тітіркендіріп, қабыну қаупін арттырады.
- Иммунитеттің төмендеуі. Стресс, шаршау, созылмалы аурулар ағзаның қорғаныс күшін әлсіретеді.
- Созылмалы тұмау және толық емделмеген ЖРВИ. Уақытында емделмеген белгілер гаймориттің асқынуына әкеледі.
Қауіп факторларына шылым шегу, қолайсыз экология, шаңды ортада жұмыс істеу, сондай-ақ суық тиюді «аяқтан тік жүріп» өткізу әдеті жатады.
Гайморитті диагностикалау
Дұрыс диагноз қою емдеу тактикасын таңдау және асқынулардың алдын алуда негізгі рөлді ойнайды. Қауіпті жағдайды ұзаққа созылған тұмаудан өз бетімен ажырату қиын, сондықтан күмәнді белгілер болған кезде міндетті түрде оториноларинголог-дәрігерге қаралу қажет. Ол нақты диагноз қойып, гайморит деген не және оны қалай емдеу керегін егжей-тегжейлі түсіндіріп береді.
Тексеру әдістері
- Қарау және анамнез жинау
Дәрігер науқастың шағымдарын, симптомдардың ұзақтығын, бұрын болған тұмау мен аллергияларды анықтайды. Сыртқы қарауда беттегі ісінуге, мұрын қосалқы қуыстарын сипағанда ауырсынудың бар-жоғына назар аударады.
- Риноскопия
Арнайы құралдың көмегімен мұрын жолдарының шырышты қабығының жағдайы, ісіну, іріңді бөліністер мен полиптердің болуы тексеріледі.
- Бейнелеу әдістері
- Жоғарғы жақ мұрын қосалқы қуыстарының рентгенографиясы — сұйықтық жиналуын көрсететін қараюды анықтауға мүмкіндік береді.
- Компьютерлік томография (КТ) қабынудың дәрежесін, полиптердің болуын немесе созылмалы процесс дамуына ықпал ететін анатомиялық ерекшеліктерді дәлірек көрсететін әдіс.
- Зертханалық талдаудар
Қажет болған жағдайда мұрыннан бөлінген шырыштың бактериологиялық себіндісі жасалып, қоздырғыш анықталады және тиімді антибиотик таңдалады.
Дер кезінде диагноз қойылмаса, инфекция таралуы мүмкін: қабыну көз ұяларын, ортаңғы құлақты, тіпті ми қабықтарын зақымдауы ықтимал. Сондықтан 7–10 күннен аса сақталған белгілер кезінде ЛОР-дәрігерге баруды кейінге қалдырмаған жөн.
Гайморитті емдеудің заманауи тәсілдері
Гайморитті қалай емдейді деген сұраққа жауап әрқашан кешенді болады. Емнің негізгі мақсаты: қабынуды жою, мұрын қосалқы қуыстарының қалыпты дренажын қалпына келтіру және асқынулардың алдын алу.
Консервативті әдістер
- Мұрынмен тыныс алуды қалпына келтіру
- тамырды тарылтатын тамшылар немесе спрейлерді қолдану(дәрігердің тағайындауымен ғана және 5–7 күннен ұзақ емес);
- шырышты азайтып, бөлінулерді шығару үшін мұрынды тұзды ерітінділермен жүйелі түрде шаю.
- Қабынуға қарсы терапия
- тиімділігі дәлелденген өсімдік негізіндегі препараттар қабынуды азайтады, шырыштың шығуын жақсартады және жалпы жағдайды жеңілдетеді;
- қажет болған жағдайда дәрігер ауырсыну мен қызуды түсіру үшін стероидты емес қабынуға қарсы дәрілерді тағайындайды.
- Антибиотиктер
- тек қана бактериалық инфекция дәлелденгенде (қарау немесе зертханалық талдау нәтижелері бойынша) қолданылады;
- дәрі-дәрмек пен емдеу курсын дәрігер жеке таңдайды.
- Физиотерапия
- УВЧ, лазеротерапия, ингаляциялар сияқты әдістер сауығуды жылдамдатып, ісінуді азайтуға көмектеседі.
Хирургиялық әдістер
Егер консервативті ем нәтиже бермесе, дәрігер операциялық араласуды ұсынуы мүмкін:
- Гаймор қуыстарының пунциясы — классикалық әдіс, жиналған іріңді шығарып, қабыну ошағына тікелей дәрі енгізуге болады.
- Эндоскопиялық операциялар — анағұрлым жеңілдетілген тәсілдер, әдетте созылмалы процестерде немесе мұрын қосалқы қуыстарының қалыпты дренажына кедергі келтіретін анатомиялық ерекшеліктер болғанда қолданылады.
Гайморитті үй жағдайында қалай емдеуге болады деп ғаламтордан іздеп, өз бетімен емделу қауіпті. Тек дәрігер ғана жағдайдың ауырлығын дұрыс бағалап, ең тиімді терапияны тағайындап және сауығу барысын бақылап отыра алады.